Przyczyny niedoboru witaminy B12

Przyczyny niedoboru witaminy B12 można podzielić na trzy duże grupy:

1. niewystarczające dostarczanie witaminy B12/ braki w pożywieniu

Przyczyną jest niewystarczające dostarczanie witaminy B12 z pożywieniem. To dotyczy na przykład wegan i wegetarian , oraz osób których pożywienie jest zbyt monotonne.

2. Zwiększone zużycie witaminy B12

Powodem takiego zwiększonego zużycia jest tymczasowe większe zapotrzebowanie na witaminę B12, niż może być dostarczone z pożywieniem, nawet jeśli w pożywieniu dostarczane są wystarczająco duże dawki tej witaminy. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku kobiet ciężarnych i karmiących, przy chorobach, obciążeniu trucizną oraz obciążeniu rodnikami, oraz przy silnych kryzysach lub przy dużym stresie.

3. Zaburzenie wchłaniania witaminy B12

Przyczyną jest tutaj brak możliwości poprawnego wchłaniania witaminy B12 i jej zużycia przez organizm, mimo wystarczającego dostarczania jej z pożywieniem. Takie zaburzenia wchłaniania występują często u osób starszych. Nawet przy lekkich stanach zapalnych żołądka i jelit mogą występować zaburzenia. Dodatkowym elementem są interakcje z alkoholem i wieloma lekami.

Grupy ryzyka niedoboru witaminy B12

W następujących przypadkach i w tych grupach ryzyka są częste przyczyny niedoboru witaminy B12:

Przyczyny  niedoboru w szczegółach

Poniżej przedstawiamy przyczyny niedoboru witaminy B12 i podajemy przykłady.

1. Niedobór witaminy B12 a odżywianie

Witamina B12 występuje stosunkowo rzadko i jest zawarta w znaczących ilościach tylko w produktach pochodzenia zwierzęcego. Wprawdzie także w żywności pochodzenia roślinnego mogą także występować śladowe ilości witaminy B12, jednak te ilości są niewystarczające aby pokryć zapotrzebowanie organizmu na tą witaminę.

W żywności pochodzenia zwierzęcego witamina B12 występuje przede wszystkim w podrobach, które nawet u osób mięsożernych są rzadko w jadłospisie. Dodatkowo witamina B12 w pożywieniu jest wrażliwa na podgrzewanie, dlatego jej zawartość zmniejsza się znacznie w gotowaniu. Nawet przy zrównoważonym odżywianiu się zaopatrzenie w witaminę B12 nie jest zapewnione w każdym przypadku.

2. Zwiększone zużycie witaminy B12

Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę B12 może powstawać w trzech różnych mechanizmach:

Obciążenie truciznami lub rodnikami
Witamina B12 jest substancją odtruwającą od rodników azotu i różnych substancji trujących oraz metali ciężkich, z tego względu takie obciążenie organizmu może prowadzić do zwiększonego zapotrzebowania na tą witaminę. Witamina B12 wiąże trucizny i rodniki i jest szybko wydalana, a wtedy nie jest dostępna dla innych procesów zachodzących w organizmie.

Stres w sytuacjach kryzysowych, zakażenia

W sytuacjach kryzysowych i w przypadku stresu bardzo rośnie zapotrzebowanie na witaminę  B12. Możemy to zaobserwować na przykład w czasie silnego wysiłku fizycznego i umysłowego, przy ciężkiej pracy fizycznej, w sytuacjach życiowych obciążających psychicznie i intelektualnie oraz w przypadku silnych utrzymujących się emocjach takich jak strach, zmartwienie, żałoba i zawód miłosny. Także obserwujemy zwiększone zapotrzebowanie na witaminę B12 w silnym działaniu immunologicznym organizmu  podczas zakażeń.

Zwiększone zapotrzebowanie można z jednej strony wytłumaczyć tymczasowymi zaburzeniami wchłaniania, ponieważ stres prowadzi do słabego ukrwienia organów trawiennych i niekorzystnej proporcji kwasu żołądkowego do enzymów.  Z drugiej strony jest potrzebna zwiększona ilość witaminy B12 do produkcji hormonów i neuroprzekaźników. W sytuacjach stresowych wytwarzane są w zwiększonej ilości takie hormony jak adrenalina, noradrenalina i serotonina, przez co zwiększa się zużycie witaminy B12.

Kiedy stres utrzymuje się, może powstać niedobór pomimo pokrycia średniego dziennego zapotrzebowania na witaminę B12 w pożywieniu.

Ciąża i czas karmienia piersią

Radosny powód zwiększonego zapotrzebowania na witaminę B12 występuje u kobiet ciężarnych i karmiących: wzrasta u nich dwukrotnie zapotrzebowanie na tą witaminę, ponieważ jednocześnie zaopatrywane jest dziecko, i wtedy dotychczasowe pożywienie nie dostarcza wystarczającej ilości witaminy B12.

3. Zaburzenia wchłaniania witaminy B12

W zaburzeniach wchłaniania witaminy B12 organizm nie przyjmuje witaminy podanej w pożywieniu do krwi i dlatego jest ona wydalana niezużyta. Witamina B12 może być tylko wchłaniania w dwóch miejscach w organizmie:

1. Poprzez śluzówki w jamie ustnej
2. Poprzez śluzówkę w dolnym odcinku jelita cienkiego, tak zwanym jelicie krętym

Większość jest wchłaniana przez jelito cienkie. Już niewielkie podrażnienia i stany zapalne w śluzówkach jelita mogą znacznie przyczynić się do jego zdolności wchłaniania.

Dodatkowo do aktywnej resorpcji jest potrzebna specjalna glikoproteina, tak zwany Intrinistic Factor ( czynnik wewnętrzny), która jest tworzona w żołądku. Jeśli brakuje tego czynnika wewnętrznego, to organizm może przyjąć tylko niewielkie ilości witaminy B12 poprzez dyfuzję pasywną. Z tego powodu stany zapalne w żołądku i jelitach należą do najczęstszych przyczyn niedoboru witaminy B12.

Niestety takie stany zapalne są dość częste w krajach wysoko uprzemysłowionych ze względu na niekorzystne nawyki żywieniowe, dlatego coraz więcej ludzi cierpi na niedobór witaminy B12 pomimo wystarczającego dostarczania jej do organizmu.

Wchłanianie witaminy B12  jest zaburzone w przypadku chronicznych chorób żołądkowo- jelitowych takich jak na przykład przewlekły nieżyt żołądka lub choroba Crohna i często w tych chorobach są stosowane bardzo wysoki dawki witaminy B12, aby zapobiec niedoborowi.

Podobnie jesdt w chorobach wątroby i trzustki. Osoby które miały usuniętą część jelita lub żołądka, muszę często przez całe życie przyjmować wysokie dawki witaminy B12 aby zapewnić dobry poziom w organizmie.

U alkoholików często są uszkodzone ścianki żołądka i jelita, i wtedy często dochodzi do niedoboru. Tak samo często występuje niedobór witaminy B12 u palaczy, bo wtedy jest zaburzony metabolizm witaminy B12.

Kolejną przyczyną niedoboru witaminy B12 ze względu na zaburzenia wchłaniania jest oddziaływanie wzajemne różnych leków, które upośledzają wchłanianie witaminy B12.  Do najczęściej środków zaliczamy leki na zgagę, leki antykoncepcyjne, leki przeciwreumatyczne i leki na cukrzycę.

Dawkowanie preparatów witaminy B12 ze względu na różne przyczyny

Wszystkie formy niedoboru witaminy B12 są leczone poprzez podawanie preparatów tej witaminy. W zaburzeniach wchłaniania należy szukać przyczyny tych zaburzeń, ponieważ przewlekłe stany zapalne jelit lub pasożyty mają także inne skutki.

Ogólnie możemy wyróżnić dwa przypadki zastosowania:

1. Terapia początkowa w wysokiej dawce
   Uzupełnia zapasy w organizmie w przypadku silnego niedoboru z silnymi objawami
   Dawkowanie: 5000µg hydroksokobalaminy dziennie przez 4-6 tygodni
2. Terapia podtrzymująca
   Uzupełnienie pożywienia do pokrycia dziennego zapotrzebowania
   Dawkowanie: 250 – 1000µg naturalnej formy witaminy B12 dziennie, zgodnie z zapotrzebowaniem .

Terapia początkowa w wysokich dawkach ma zawsze taki sam przebieg, natomiast terapia podtrzymująca jest zorientowana w dawkowaniu na indywidualne zapotrzebowanie:

Niedobór witaminy B12 i leki

Wiele leków upośledza wchłanianie witaminy B12, dlatego u takich pacjentów niedobór witaminy B12 występuje znacznie częściej. Witamina B12 oddziałuje również z różnymi innymi substancjami i narkotykami. Poniższa tabela przedstawia szczegółowy przegląd krytycznych substancji.

Grafika: Przyczyny niedoboru witaminy B12

Poniższa grafika daje przegląd metabolizmu witaminy B12 i pojedynczych produktów, ze względu na które występuje niedobór witaminy B12.