Zawartość
|
Dawkowanie witaminy B12 – co jest poprawne?
Kto się chce dowiedzieć na temat właściwego dawkowania witaminy B12 , szybko się przekona, jak różne są zalecenia: przedział dawkowania leży od 3 µg do 1000 µg i różne badania naukowe pokazują zupełnie różne wyniki. Co zatem jest właściwe? Jakie jest poprawne dawkowanie?
Dzienne zapotrzebowanie ludzkiego organizmu to przypuszczalnie wartości pomiędzy 1,5 – 2 µg witaminy B12, przy czym dawka przyjmowana musi być nieco wyższa, ponieważ nie cała witamina B12 jest absorbowana z pożywienia lub z przyjmowanych preparatów B12 . Aktualne zalecenia polskiego Instytutu Żywności i Żywienia z roku 2017 leżą na poziomie 2,4-2,8 µg witaminy B12 dziennie u osób dorosłych. (1)
Ciągle jednak stykamy się z zaleceniami, które są znacznie wyższe. Jak należy tłumaczyć te różnorodne punkty widzenia?
| Dawkowanie witaminy B12: terapia czy uzupełnianie? Należy rozróżnić dwa różne zastosowania witaminy B12:
|
Kuracja witaminą B12- kiedy i do czego potrzebna?
W przypadku ostrego niedoboru witaminy B12 lub przy wyraźnych symptomach niedoboru zaleca się kurację witaminą B12 jako terapię początkową. Celem tej kuracji jest podwyższenie wartości we krwi w krótkim tempie i szybkie uzupełnienie zapasów w organizmie.
W wielu przypadkach stosowane są wtedy zastrzyki, ponieważ wchłanialność jest wtedy dużo wyższa niż w przypadku terapii doustnej. Liczne badania naukowe wykazały jednak, że także doustne podawanie witaminy B12 jako kuracja wykazuje dobre wyniki. W takim przypadku musi być dobrana odpowiednio wysoka dawka.
Kiedy: w stwierdzonym niedoborze lub przy wyraźnych symptomach niedoboru
Dawka: pierwsza opcja: 1000 µg dziennie. Zaleca się podzielenie dziennej dawki na 2 porcje po 500µg ponieważ wtedy wchłanialność w wielu przypadkach jest wyższa ( zob. poniżej). Druga opcja: 5000µg dziennie
Długość podawania: 1000µg przez 3-6 miesięcy lub 5000µg przez 4 tygodnie
Informacje odnośnie kuracji witaminą B12 oraz odnośnie zastrzyków witaminy B12 znajdziecie Państwo w osobnym artykule.
Profile dawkowania dla uzupełnienia poziomu witaminy B12.
Zasadniczo można podzielić różne metody dawkowania na 5 profili dawkowania, które potrzebne są w określonych przypadkach.
| Cel | Profil | Zalecana dawka dzienna | |
| Niskie dawkowanie (dzieci, niewielka potrzeba uzupełnienia) 3-50 µg | Przy dobrym zdrowiu pokrywa połowę dziennego zapotrzebowania |
| 10 µg |
| Średnie dawkowanie (pełna potrzeba uzupełnienia) 150-250 µg | Przy dobrym zdrowiu pokrywa całkowicie dzienne zapotrzebowanie |
| 250 µg |
| Podwyższone dawkowanie (ciężarne, zwiększona potrzeba uzupełniania) 300-500 µg | Pokrywa dzienne zapotrzebowanie przy zwiększonym zapotrzebowaniu. |
| 500 µg |
| Wysoka dawka (matki karmiące, osoby starsze, silnie zwiększona potrzeba uzupełnienia) 1000-3000 µg | Pokrywa dzienne zapotrzebowanie przy znacznie podwyższonym zapotrzebowaniu i problemach wchłaniania |
| 1000 µg |
| Mega dawka/dawka depozytowa (terapia początkowa, specjalne zastosowania) 5.000 – 10 .000 µg | Do terapii chorób i jako kuracja witaminą B12/ Terapia początkowa do uzupełnienia zapasów w organizmie. |
| 5000 µg |
Dawkowanie witaminy B12 dla niemowląt, dzieci i dorosłych
| wiek | Zalecane dozowanie µg/dzień według IŻŻ | Możliwe średnie dawkowanie* |
| Niemowlęta/ karmione piersią | ||
| 0 – 4 miesiące karmione piersią | 0,4 | Zaopatrzenie poprzez mleko matki |
| 0 – 4 miesiące niekarmione piersią | 0,4 | 3-5 µg 10 µg co trzy dni |
| 4 – 12 miesięcy | 0,5 | 3-5 µg /dziennie 10 µg co dwa dni 500µg co 7 dni |
| Małe dzieci | ||
| 1 – 3 lata | 0,9 | 5-10 µg /dziennie 100 µg co dwa dni |
| 4 – 6 lat | 1,2 | 10 µg /dziennie 150-250 µg co dwa dni |
| Dzieci szkolne | ||
| 7 – 9 lat | 1,8 | 50-100 µg /dziennie |
| 10 – 12 lat | 1,8 | 100 µg /dziennie |
| Nastolatkowie i dorośli | ||
| Od 13 lat i dorośli | 2,4 | 250 – 500 µg /dziennie |
| Ciężarne | 2,6 | 500 µg /dziennie |
| Karmiące piersią | 2,8 | 500 – 1000 µg /dziennie |
*średnie dawkowanie, przy zwiększonym zapotrzebowaniu zobacz powyżej. Zobacz także kolejne wywody odnośnie rzeczywistego wchłaniania witaminy B12.
Dawkowanie witaminy B12 i wchłanianie
Skąd bierze się różnorodne zapotrzebowanie w powyżej wymienionych przypadkach? Rzekoma zagadka odnośnie różnych zaleceń daje się łatwo rozwiązać, jeśli dokładniej spojrzymy i zrozumiemy, jak witamina B12 jest wchłaniana przez nasz organizm. Dla uproszczenia skoncentrujemy się najpierw na wchłanianiu poprzez trawienie i na koniec zajmiemy się resorpcją poprzez śluzówki w jamie ustnej oraz zastrzykami z witaminy B12.
Witamina B12 która jest podawana z pożywieniem lub w preparatach doustnych, może być resorbowana przez organizm na dwa różne sposoby: (4)
- Poprzez proteinę transportową Intrinsic Factor (IF) w jelicie cienkim oraz
- Poprzez pasywną dyfuzję do śluzówek w jamie ustnej i do śluzówek w jelicie cienkim
Zdolność wchłaniania poprzez intrinistic factor (czynnik wewnętrzny) leży na poziomie maksymalnie 1,5 – 2 µg na posiłek. Dzieje się tak dlatego, że kompleks z witaminy B12 i intrinistic faktor jest wchłaniany poprzez specjalne receptory w śluzówkach jelit, których ilość jest ograniczona. Z tego powodu mogą być jednorazowo wchłonięta dawka 1,5 – 2 µg witaminy B12 i dopiero po kilku godzinach receptory są znów dostępne, aby przyjmować kolejną dawkę witaminy B12.
Jeśli do organizmu jest dostarczona duża dawka witaminy B12, część z tego jest dostarczana poprzez pasywną dyfuzję przez ścianki jelita do krwi- to jednak udaje się w przypadku jednego do dwóch procent dawki, natomiast reszta jest wydalana z organizmu.
Witamina B12: obliczanie dawkowania
Przyjmowanie witaminy B12 oblicza się jak poniżej:
Wchłanianie = 1,5 + dawka/100
Pierwsze 1,5 µg to ilość do wchłaniania poprzez intrinistic factor (czynnik wewnętrzny), kolejna część przeznaczona jest dla dyfuzji pasywnej. Przy dawkowaniu 200 µg oznacza to: 1,5 µg + 200/100 µg = 3,5 µg. ta obliczeniowa dawka może jednak silnie być zredukowana przy różnych zaburzeniach wchłaniania, które omawiamy dokładniej w artykule zaburzenia wchłaniania witaminy B12 .
Dawka pojedyncza czy dawkowanie wielokrotne?
Ważnym kryterium dawkowania witaminy B12 jest podawanie w pojedynczej dawce lub w wielu małych dawkach. Nasz organizm jest dostosowany do wielu małych dawek witaminy B12, które przyjmowane są w podzielonych dawkach w ciągu dnia, przy czym każdorazowo zdolność wchłaniania poprzez intrinistic factor ograniczona jest do 1,5 – 2 µg.
Dwie dawki po 3 µg dają taką samą ogólną wchłanialność, jak jedna dawka w wysokości 150 µg:
Wielokrotna dawka 3 µg: 2 razy 1,5 µg = 3 µg
Jednorazowe podanie 150 µg: 1,5 + 150/100 µg = 3 µg
Zatem jeśli chcemy zapotrzebowanie na witaminę B12 pokryć poprzez podawanie małych dawek B12, należy je podzielić na trzy małe dawki. Przy jednorazowym podaniu musi być zastosowana dużo wyższa dawka, ponieważ wtedy decydujące jest wchłanianie przez dyfuzję pasywną.
Witamina B12 w wysokiej dawce
Bardzo wysoka dawka może pokrywać zapotrzebowanie na kilka dni. Lekarze amerykańscy zalecają na przykład aby przyjmować 2000 µg tygodniowo. Obliczeniowa wchłanialność pokazuje pokrycie zapotrzebowania na cały tydzień: 1,5 µg + 2000/100 µg = 21,5 µg.
Niektórzy specjaliści medycyny naturalnej wątpią jednak, czy takie dostarczanie witaminy B12 w dużych dawkach jest godne polecenia. Zalecają oni bardziej ciągłe podawanie witaminy B12 w umiarkowanych dawkach. Wtedy wartości w krwi są stabilne w naturalnym zakresie, co jest o wiele bardziej delikatne dla organizmu i organów odpowiedzialnych za wydalanie czyli wątroby i nerek.
Dawkowanie witaminy B12 w różnych zastosowaniach
Posiadając wiedzę na temat wchłaniania witaminy B12 rozwiewamy wątpliwości odnośnie różnego dawkowania tej witaminy. Poniżej schematy dawkowania.
| Zalecane przez | Zalecenie | Sposób przyjmowania | Mechanizm | Obliczeniowa dawka przyjętej B12 |
| IŻŻ (1) | 2,4 µg | Podzielone w ciągu dnia | IF + dyfuzja pasywna | 1 – 3 µg |
| Vegan Society (2) | preparat 10 µg | Pojedyncza dawka | IF + dyfuzja pasywna | 1 – 2 µg |
| Aktualne studia/ zdrowi ludzie(3) | 4 – 7 µg | Podzielone w ciągu dnia | IF + dyfuzja pasywna | 2 – 4 µg |
| Aktualne studia/ pacjenci z anemią (4) | 500 – 600 µg | Pojedyncza dawka | dyfuzja pasywna | 5 – 6 µg |
Pomimo różnego dawkowania należy zauważyć, że rzeczywiście przyjmowane dawki witaminy B12 nie różnią się dużo od siebie. Różnice w dawkach można łatwo wytłumaczyć. Dlatego duże zapotrzebowanie u pacjentów z anemią jest spowodowane tym że intrinistic factor nie działa w tym przypadku oraz zdolność pasywnej dyfuzji jest ograniczona poprzez tą chorobę.
Różnice pomiędzy wartościami Instytutu Żywności i Żywienia (IŻŻ) oraz aktualnymi badaniami naukowymi u zdrowych ludzi należy tłumaczyć poprzez fakt, że wartości IŻŻ przedstawiają minimalne wartości obliczeniowe, które wychodzą z założenia optymalnego wchłaniania u zdrowego człowieka, natomiast studia naukowe pokazują wartości realne, które uwzględniają realne wahania.
Ile witaminy B12 potrzebuję?
Nie ma jednej ogólnie przyjętej odpowiedzi na pytanie „ ile witaminy B12 jest mi potrzebne?”. Raczej w poszczególnych przypadkach powstają następujące pytania:
- W jaki sposób należy podawać witaminę B12 ( duże pojedyncze dawki czy wiele małych dawek) oraz
- Jak ta witamina może być przyswajana przez organizm
Poniższa matryca pokazuje aktualne zalecenia dawkowania preparatów witaminy B12 zgodnie z różnymi badaniami naukowymi. Zakłada się tutaj, że dawka ma sama pokrywać całe dzienne zapotrzebowanie. Tabela pokazuje jaka dawka jest konieczna jeśli są określone utrudnienia wchłaniania witaminy B12. Alkohol, leki i problemy w układzie żołądkowo- jelitowym utrudniają wchłanianie witaminy B12. Te ostanie są częste u przede wszystkim u osób starszych, dlatego witamina B12 w tym wieku jest często przyjmowana w niewystarczającej ilości.
| Grupa | Komentarz | Dawka pojedyncza | Dawka wielokrotna |
| Obliczeniowo zdrowi ludzie | IF + dyfuzja pasywna | 150 – 250 µg | 3 x 2 – 5 µg |
| Leki, dużo alkoholu (5) | Ograniczony IF, ograniczona dyfuzja pasywna | 250 – 500 µg | bezcelowa |
| Po operacjach żołądkowo- jelitowych, przy problemach żołądkowo- jelitowych (6, 7) | Bardzo ograniczony IF, ograniczona dyfuzja pasywna | 500 µg | bezcelowa |
| Osoby starsze (8) | Bardzo ograniczony IF, ograniczona dyfuzja pasywna | 500 – 1000 µg | bezcelowa |
| Pacjenci z anemią (4) | Wykluczony IF, ograniczona dyfuzja pasywna | 500 – 1000 µg | bezcelowa |
Podawanie wielu małych dawek jest sensowne tylko u ludzi zdrowych, u których mechanizm wchłaniania poprzez intrinistic factor (czynnik wewnętrzny) jest prawidłowy lub wystarczający. Przy wszystkich zaburzeniach wchłaniania ta droga jest bardzo niepewna, dlatego wtedy jest wybierana pasywna dyfuzja dużych dawek witaminy B12.
Jakie jest dobre dawkowanie witaminy B12?
Dawka średnia, która pokrywa zapotrzebowanie dzienne przy dobrym zdrowiu i zdolności wchłaniania, leży na poziomie pomiędzy 150 a 250 µg w dawce pojedynczej.
W przypadku zwiększonego zapotrzebowania lub lekkich zaburzeń wchłaniania zaleca się podwyższone dawkowanie na poziomie 300-500 µg. Ta dawka jest wystarczająca także bez intrinistic factor aby zapobiec niedoborowi witaminy B12.
Kto spożywa produkty mięsne i mleczne tylko w niewielkich ilościach i chce dlatego przyjmować witaminę B12 jako dodatkowy suplement, może pokryć dzienne zapotrzebowanie organizmu w zależności od stanu zdrowia i sposobu odżywiania przy niewielkiej dawce na poziomie 3 – 50 µg. Tutaj pomocne jest przeliczenie ile witaminy B12 maksymalnie można przyjąć teoretycznie z pożywieniem- w wielu przypadkach suplementacja witaminy B12 jest niepotrzebna. W przypadku dużego stresu, obciążeń środowiskowych czy podrażnień układu żołądkowo- jelitowego może dojść w poszczególnych przypadkach do niedoboru witaminy B12.
U ludzi starszych i pacjentów z anemią dolna granica dawkowania witaminy B12 to 350 µg zgodnie z cytowanymi badaniami naukowymi. W tym przypadku należy zawsze skonsultować się z lekarzem. Zwłaszcza u ludzi starszych zaleca się stałą suplementację witaminy B12, ponieważ zdolność przyswajania zmniejsza się z wiekiem a pożywienie nie pokrywa już dziennego zapotrzebowania. W takich przypadkach często stosuje się witaminę B12 w wysokiej dawce pomiędzy 1000 i 3000 µg.
Przedawkowanie witaminy B12
Witamina B12 jest określana jako nieszkodliwa i prawie nieznane są skutki uboczne przedawkowania witaminy B12, dlatego częściowo zaleca się żeby przy dawkowaniu tej witaminy stosować pewną regułę: czego nasz organizm nie potrzebuje, zostaje wydalone, taki jest używany argument. W USA z tego powodu są popularne w większości preparatów witaminy B12 dawki na poziomie od 1000 µg, dawki do 2000 µg są także zaliczane przez ekspertów jako nie budzące wątpliwości.
Nie należy jednak przesadzać: przy dawkowaniu pomiędzy 150 i500 µg dziennie większość ludzi jest w stanie zapewnić optymalną suplementację witaminy B12 natomiast wyższe dawki mają tylko sens w kontekście medycznym lub terapeutycznym. Jak wyjaśniono przyjmowanie małych dawek jest dla organizmu prawdopodobnie bardziej łagodne.
Dawkowanie zastrzyków witaminy B12
Przy stosowaniu zastrzyków z witaminą B12 obchodzimy drogę poprzez jelita, dzięki czemu złożony mechanizm wchłaniania nie odgrywa swojej roli. Witamina jest wstrzykiwana bezpośrednio domięśniowo i przedostaje się do krwi. W tym przypadku w zależności od substancji czynnej zużywane przez organizm jest 40-70 procent dawki, co pokrywa zapotrzebowanie na tygodnie a nawet miesiące. Z tego powodu często wstrzykiwane są bardzo wysokie dawki w dużych odstępach czasu, aby był minimalny nakład. Dlatego w zależności od okoliczności możliwe jest pokrycie zapotrzebowania przy zastosowaniu 4 zastrzyków z wysoką dawką rocznie. Zalecamy zapoznanie się z naszym artykułem z dokładnym opisem dawkowania witaminy B12 w zastrzykach.
Witamina B12 wchłaniana przez śluzówki w jamie ustnej
Witamina B12 może być także wchłaniana poprzez śluzówki w jamie ustnej i w nosie, dlatego jest dostępna jako tabletki do ssania, krople i spray z witaminą B12 oraz bardzo rzadko jako spray do nosa. Aby w pełni wykorzystać ten mechanizm wchłaniania, należy możliwie długo trzymać witaminę w ustach i pozwolić działać na śluzówki.
Efektywność wchłaniania poprzez śluzówki w jamie ustnej jest porównywana z wchłanianiem w jelitach, przy czym jest niejasne, jak wiele witaminy B12 poprzez przełykanie dostaje się do jelit. (9,10) W badaniach naukowych do tej pory nie wykazano przewagi lub niższości drogi wchłaniania poprzez język i jamę ustną w porównaniu do drogi przez trawienie- dawkowanie i skuteczność jest widocznie taka sama w obu przypadkach. Zaletą tej formy podawania witaminy B12 jest przede wszystkim bardzo proste zastosowanie.
Podsumowanie
Prawda leży prawdopodobnie pośrodku: podczas gdy preparaty witaminy B12 dostępne w drogeriach mają bardzo niskie dawkowanie na poziomie 3 µg, wysokie dawki witaminy B12 na poziomie powyżej 1000 µg mają sens przede wszystkim w środowisku terapeutycznym.
Dawkowanie na poziomie 250 µg jest bardzo wysokie- mierzone według zawartości w żywności- która leży na poziomie 3-5 µg /100g- ma ono jednak sens, jeśli chcemy pokryć zapotrzebowanie poprzez pojedynczą dawkę. Jeśli przyjmujemy witaminę B12 kilka razy w ciągu dnia może być stosowana niższa dawka na poziomie 2-5 µg, co odpowiada ilości dostarczanej w pożywieniu.
Jednak dla większości ludzi jest niepraktycznie przyjmować preparat witaminy B12 kilka razy dziennie, sensownym rozwiązaniem w większości zastosowań jest dawkowanie na poziomie 250-500 µg.
Bibliografia:
- Normy żywienia dla populacji Polski, redakcja naukowa Mirosław Jarosz, Instytut Żywności i Żywienia, 2017. https://ncez.pl/upload/normy-net-1.pdf
- Deutsche Gesellschaft für Ernährung, Österreichische Gesellschaft für Ernährung, Schweizerische Gesellschaft für Ernährungsforschung, Schweizerische Vereinigung für Ernährung (Hrsg.) „Referenzwerte für die Nährstoffzufuhr“ 1. Auflage, 5., korrigierter Nachdruck, DGE, Bonn 2013 http://www.dge.de/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=3&page=7
- http://www.vegansociety.com/lifestyle/nutrition/b12.aspx
- Mustafa Vakur Bor, Kristina M von Castel-Roberts, Gail PA Kauwell, Sally P Stabler, Robert H Allen, David R Maneval, Lynn B Bailey Ebba Nexo „Daily intake of 4 to 7 µg dietary vitamin B-12 is associated with steady concentrations of vitamin B-12–related biomarkers in a healthy young population“ Am J Clin Nutr 2010 91: 3 571-577; First published online January 13, 2010. doi:10.3945/ajcn.2009.28082.
- Berlin, H., Berlin, R. and Brante, G. (1968), ORAL TREATMENT OF PERNICIOUS ANEMIA WITH HIGH DOSES OF VITAMIN B12 WITHOUT INTRINSIC FACTOR. Acta Medica Scandinavica, 184: 247–258. doi: 10.1111/j.0954-6820.1968.tb02452.x
- ANDRÈS, E., DALI-YOUCEF, N., VOGEL, T., SERRAJ, K. and ZIMMER, J. (2009), Oral cobalamin (vitamin B12) treatment. An update. International Journal of Laboratory Hematology, 31: 1–8. doi: 10.1111/j.1751-553X.2008.01115.x
- Barbara M Rhode et al. Treatment of Vitamin B12 Deficiency after Gastric Surgery for Severe Obesity. Obesity Surgery May 1995, Volume 5, Issue 2, pp 154-158
- C. Poitou Bernert, C. Ciangura, M. Coupaye, S. Czernichow, J.L. Bouillot, A. Basdevant, Nutritional deficiency after gastric bypass: diagnosis, prevention and treatment, Diabetes & Metabolism, Volume 33, Issue 1, February 2007, Pages 13-24, ISSN 1262-3636, http://dx.doi.org/10.1016/j.diabet.2006.11.004.
- Eussen SM, de Groot LM, Clarke R, et al. Oral Cyanocobalamin Supplementation in Older People With Vitamin B12 Deficiency: A Dose-Finding Trial. Arch Intern Med. 2005;165(10):1167-1172. doi:10.1001/archinte.165.10.1167.
- Sharabi, A., Cohen, E., Sulkes, J. and Garty, M. (2003), Replacement therapy for vitamin B12 deficiency: comparison between the sublingual and oral route. British Journal of Clinical Pharmacology, 56: 635–638. doi: 10.1046/j.1365-2125.2003.01907.x
- Georges Delpre, Pinhas Stark, Yaron Niv, Sublingual therapy for cobalamin deficiency as an alternative to oral and parenteral cobalamin supplementation, The Lancet, Volume 354, Issue 9180, 28 August 1999, Pages 740-741, ISSN 0140-6736, http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(99)02479-4.